Nick Hageraats: Geopolitieke situatie ten onrechte laag op de strategische agenda
22 april 2024 Plaats een reactie
De machtsstructuur in de wereld verandert: de Verenigde Staten zijn niet langer dominant maar moeten de macht delen met China, en er zijn steeds meer andere landen die een eigen koers varen. Voor bedrijven leidt dat tot meer onzekerheid van afzetmarkten, toeleveringsketens en economische
volatiliteit. Ook bedrijven zonder internationale activiteiten worden beïnvloed. Desondanks staat dit thema niet hoog op de strategische agenda. “Dat Nederlandse bedrijven geopolitiek niet meenemen in keuzes voor internationalisering, is naïef.”
Nederland en de Europese Unie bevinden zich in een spagaat. Het wil de afhankelijkheid van de Verenigde Staten verminderen, gezien de meer protectionistische en isolationistische koers die wordt gevaren de afgelopen jaren. Ook zijn er twijfels over samenwerking met China door het huidige politieke klimaat. Nederland en de Europese Unie streven naar meer strategische autonomie, maar willen tegelijkertijd wel profiteren van de economische kansen in zowel de Verenigde Staten als China. Daarbij zien we ook opkomende landen zoals India en Saudi-Arabië die prominenter in de wereld aanwezig zijn. Deze ontwikkelingen en afwegingen hebben niet alleen hun weerslag op Europa, maar ook op bedrijven.
Van een unipolaire naar een multipolaire wereldorde
Na decennia van een bipolaire wereldorde, met machtsblokken Verenigde Staten en Rusland, gingen we in de nasleep van de Koude Oorlog over naar een unipolaire wereldorde, gedomineerd door de Verenigde Staten. Onder meer de financiële crisis van 2008 en het presidentschap van Trump markeerden
een keerpunt. De crisis legde de kwetsbaarheden van het westerse financiële systeem bloot, waardoor opkomende economieën hun positie versterkten. Trump luidde een shift in van globalisering naar protectionisme en isolationisme. De geopolitieke dynamiek verschoof verder in het tweede decennium van de 21e eeuw. China, dat mede door een indrukwekkende economische groei zich in de afgelopen jaren tot wereldmacht ontwikkelde, breidde ook elders de macht uit door bijvoorbeeld de ontwikkeling
van de Nieuwe Zijderoute.
Daarnaast markeerde ook de opkomst van de zogenoemde niet-gebonden landen de verschuiving naar een multipolaire realiteit. Dit betreft met name de BRICS-landen (Brazilië, Rusland, India, China, en Zuid-Afrika). Het aansluiten van landen als Saudi Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten en het oprichten van eigen instituties als alternatief op het westerse systeem onderstrepen het tegenwicht dat de BRICS+ wil bieden.
Toegenomen onzekerheid en onvoorspelbaarheid
Genoemde ontwikkelingen hebben geleid tot een complexe en dynamische multipolaire wereldorde: machtsblokken zetten in op fundamentele veranderingen en zijn minder terughoudend om een punt te maken en conflicten te starten, of deze te laten escaleren. Denk aan de oorlog in Oekraïne en de toegenomen spanningen rond Taiwan. Ook pakken overheden een actievere rol en kiezen zij hun eigen spelregels, mede om strategisch autonoom te worden. Zo varen de Verenigde Staten al jaren een protectionistische koers, terwijl China zijn eigen industrie al geruime tijd van subsidies voorziet en het bijvoorbeeld de Europese auto-industrie moeilijk maakt.
Over het Berenschot strategie trendsonderzoek
Het jaarlijks terugkerend Strategie Trendsonderzoek is in het voorjaar van 2024 gehouden, uitgevoerd door organisatieadviesbureau Berenschot. In totaal hebben dit jaar circa 500 respondenten deelgenomen aan het Strategie Trendsonderzoek. In het onderzoek wordt deelnemers onder meer gevraagd naar welke (strategische) onderwerpen bij hen spelen, hoe zij zich positioneren, en hoe zij de eigen strategie doorvertalen en invullen in de organisatie. Deelnemers zijn afkomstig uit de top van het Nederlands bedrijfsleven en uit semipublieke, onderwijs- en zorgorganisaties. De steekproef bestond hoofdzakelijk uit professionals in general-managementposities, uiteenlopend van dga’s (11%), bestuurders (48%) en toezichthouders (3%) tot (top)managers (27%) en hun adviseurs (12%) van grote, middelgrote en kleine organisaties in Nederland. De organisaties van de deelnemers vertegenwoordigen circa 1 miljoen werknemers oftewel ongeveer 11% van het totaal aantal banen in ons land.
Over Berenschot
Berenschot is een onafhankelijk organisatieadviesbureau met meer dan 550 medewerkers. Met gefundeerde adviezen en slimme oplossingen werken we aan een vooruitstrevende samenleving.
U kunt hier het Berenschot Strategie Trends downloaden.